Pozori�ni segment Beogradskog letnjeg festivala, ove godine realizovan u selekciji Anje Su�e, osim brojnih gostovanja stranih trupa, uklju�io je zna�ajan broj doma�ih koprodukcija (saradnja Belefa i beogradskih pozori�nih ku�a), koje su dakle imale premijerna izvo�enja u okviru Festivala, a koja �e u predstoje�oj sezoni uglavnom biti uklju�ena na repertoare beogradskih pozori�ta (u ve�ini slu�ajeva re� je o praizvedbama dramskih tekstova).

DRU�TVENE IGRE
Dru�tvene igre Ivana M. Lali�a bave se problemima koji determini�u na�u aktuelnu dru�tvenu stvarnost, postpetooktobarsku i tranzicionu (korupcija, be��a��e, totalno uru�avanje iluzija, dominacija skepse i gubitak vere u mogu�nost pozitivne promene); dramu formiraju odnosi tri lika, novinara "nezavisnih" medija Martina, policajca Karla i pozori�nog reditelja Davida, koji igraju poker a tokom igre razotkrivaju se tajne i la�i u njihovim odnosima, kao i pomenute �injenice o politi�koj situaciji u Srbiji. Tekst je preoptere�en op�tim mestima, likovi su stereotipno postavljeni, a pamfletski karakter mu oduzima �ansu da bude relevantan; on u popularnoj trilerskoj formi samo reprodukuje �injenice svakodnevno emitovane putem medija, oblikuju�i sliku stvarnosti koja je publici nedvosmisleno poznata i jasna, �to ovaj tekst sve ukupno �ini nekako nepotrebnim. Predstava Dru�tvena igra (koprodukcija Ateljea 212 i Belefa), u re�iji Egona Savina, u okviru Belefa igrana je u ambijentalnom scenskom prostoru, na 25. spratu zgrade biv�eg CK, koja je mu�nih devedesetih bila jedno od centralnih mesta odigravanja razli�itih politi�kih drama, dok danas u renoviranom, hiperdizajniranom izdanju konotira neka druga zna�enja, koja ipak nisu u celini sasvim jasna u kontekstu predstave. Sva tri lika (Svetozar Cvetkovi� igra Karla, Boris Isakovi� Martina, Aleksandra Jankovi� Davida) u predstavi su u polusvesnom stanju do kojeg ih je dovelo konzumiranje alkohola, prozaka i drugih hemijskih supstanci; atmosfera je te�ka, a njihova igra kre�e se izme�u realizma i teatralnosti. Muzi�ki lajtmotiv predstave je hipnoti�ka kompozicija "Yumeji's Theme", koju je popularizovao film "Raspolo�en za ljubav" Vonga Kar-Vaja,
�ija senzualnost i lepota gradi neku vrstu suprotnog nivoa, jer predstavlja jedan drugi, ose�ajniji svet, sve �to ovo karta�ko dru�tvo nije. Pojedina, veoma zanimljiva scenska re�enja Egona Savina formiraju nove, simboli�ke i univerzalnije dimenzije predstave koje prevazilaze zna�enjski nivo dramskog teksta (npr. Martin i Karlo u nekoliko navrata stavljaju crvene loptice na svoje noseve, klovnovske simbole, �to se mo�e �itati metafori�no, kao da su oni pajaci u globalnoj dru�tvenoj igri, u su�tini bespomo�ne marionete kojima upravljaju mnogo mo�niji od njih; �esto okretanje u krug svo troje aktera, na rotacionim stolicama, kao i na stolu, jeste motiv koji, osim �to je vizuelno atraktivan, mo�e imati i metafori�ko zna�enje - bezizlaznost situacije, stalna zaglavljenost u u�asu sistema zasnovanog na manipulaciji, la�ima i zlo�inima). Predstava Dru�tvena igra je dakle zanimljiva jer nagla�ava teatralni vid socijalnih odnosa i uspostavlja analogiju izme�u kockarskih i dru�tvenih igara (motivi izigravanje i blefiranja, pre svega), ali je njena osnova (dramski tekst) u su�tini problemati�na jer u prvom planu nastoji da demistifikuje doga�aje koji su sami sebe ve� odavno demistifikovali, zbog �ega je projekat, uprkos autenti�nim rediteljskim re�enjima, u startu ostavljen bez mogu�nosti da ima ve�i umetni�ki zna�aj.

KAD BI OVO BILA PREDSTAVA
Kad bi ovo bila predstava Almira Im�irevi�a bavi se razli�itim aspektima i interpretacijama doga�aja koji se odigrao devedesetih godina u Sarajevu (ubistvo snajperom u tramvaju), u formi su�enja potencijalnom krivcu; u njemu se prepli�u politi�ke (ratni sukobi) i intimne teme (preljuba), a u svojoj su�tini je, s jedne strane brehtovski, zbog njegove radikalne teatralnosti i dijalekti�nosti, odnosno postmodernisti�ki (fragmentarnost, autorefleksivnost, intertekstualnost). U predstavi Petra Pejakovi�a znatno vi�e prostora dato je komunikaciji izvo�a�a i publike, posebno u uvodnoj sceni gde Voditelj grubo provocira publiku, s ciljem da se na samom po�etku razbije scenska iluzija i podstakne kriti�ka svest, veoma bitna s obzirom na ozbiljnost teme kojom se predstava bavi. Insistiranje na tome da publika zadr�i distancu prema de�avanjima u predstavi je stalno: izvo�a�i se presvla�e na sceni u zavisnosti od menjanja uloga (svaki glumac igra nekoliko razli�itih likova), sami donose rekvizite s naglaskom da su to rekviziti u predstavi, a u toj funkciji se menja i svetlo u sali (kada reditelj �eli da naglasi "dvostruko prisustvo" aktera na sceni, tj. da uspostavi razliku izme�u pojmova "biti" i "predstavljati", prostor publike se osvetljava kao i prostor izvo�a�a). Za razliku od dramskog teksta koji samo na kraju zahteva projekciju dokumentarnog snimka scene ubistva u sarajevskom tramvaju, reditelj uklju�uje video snimke u tok cele predstave (emituju se na zavesu ispred koje izvo�a�i igraju): oni prikazuju fragmente iz dramskog teksta, fotografije raznih lica, snimke svakodnevnog �ivota na sarajevskim ulicama, koji su realizovani su u formi slow-motiona, koja oblikuje jedan sasvim novi, emotivni nivo predstave, koji je u disproporciji s primarno artificijelnom obradom teme. Centralnu scenu predstave, koja je znatno pro�irena u odnosu na tekst, �ini okrugli sto gde voditeljka sa �etiri gosta-kriti�ara razgovara o Im�irevi�evom komadu Kad bi ovo bila predstava; ova scena s jedne strane karikira arogantni elitizam i intelektualizam (pseudo)kriti�arskih krugova, dok s druge postavlja vrlo bitna pitanja o krivici i odgovornosti u sukobima devedesetih godina na prostoru biv�e Jugoslavije, koja su u su�tini osnovni razlog postojanja predstave. �injenica da je predstava rezultat regionalne koprodukcije (saradnja FIATa, MESS-a, Kulturmobila, Bitef teatra i Belefa), �ini je posebno zna�ajnom.

TRINAEST
Predstava Trinaest (koprodukcija Belefa i pozori�ta "Du�ko Radovi�"), po tekstu Marije Stojanovi�, a u re�iji Gordane Lebovi� je valjda prava letnja predstava, posve�ena ljubavi u njenim razli�itim varijantama (susretima ljubavnika, rastancima, u�ivanju, bolu, ne�nosti, brutalnosti�). Fragmenti teksta koje glumci izgovaraju (�esto ih ponavljaju) i igraju veoma emotivno, melanholi�no, �e�njivo ili strastveno, ukombinovani su sa �ivim izvo�enjem trinaest pesama koje govore o ljubavi. Na sceni su stalno prisutna �etiri ljubavna para koja prolaze kroz razli�ite transformacije i pre�ivljavaju razli�ite momente ljubavnog odnosa. Dominantno je prisutna �elja za njihovim me�usobnim spajanjem, uklapanjem, �rtvovanjem, dok s druge strane, u realnosti, egzistira i izrazita brutalnost. Deo predstave su i video snimci koji se emituju na televizorima, postavljenim u holu pozori�ta, ispred ulaza u salu; tu je re� o snimljenim intervjuima, spontanim i improvizovanim odgovorima na pitanja u vezi sa odnosima u ljubavi, kao i sa op�tom percepcijom svakodnevnog �ivota, i oni su zanimljiva uvertira u predstavu Trinaest koja je, da zaklju�imo, �armantna, nepretenciozna, vizuelno atraktivna (razne boje svetla na trenutke stvaraju posebno senzualnu, ili eteri�nu atmosferu), nije banalna, niti stereotipna, ali, s druge strane, ni previ�e zna�ajna.

MALA TRILOGIJA SMRTI
Tekst predstave Mala trilogija smrti nastao je na osnovu tri teksta Elfride Jelinek, Vilinska kraljica, Smrt i devojka i Putnik (sva tri su naslovljena prema �ubertovim kompozicijama), me�u kojima samo Smrt i devojka ima rudimentarnu dramsku formu. Prvi deo �ini obra�anje (pokojne) ugledne glumice Burg teatra; ona govori o svojoj umetni�koj karijeri, fokusiraju�i se na probleme slave i mo�i. Akteri teksta Smrt i devojka su Sne�ana, Lovac i sedam patuljaka, a jedna od njegovih primarnih tema je odnos lepote i istine, materije i duha, povr�ine i su�tine, prolaznosti i ve�nosti, smrti i �ivota. Tre�i deo �ini govor Putnika koji u prvom planu tretira probleme nepripadnosti, prolaznosti i usamljenosti, pri �emu se pojam puta kristali�e kao osnovna metafora �ivota. Dramatur�kom adaptacijom Ivane Dimi� u sva tri segmenta uveden je hor, �ije postojanje omogu�ava formiranje dramskog sukoba; lik lovca koji postoji u polaznom tekstu Elfride Jelinek uklju�en je i u druga dva dela, dok su u predstavi Vilinska kraljica izvu�eni i likovi glumi�nih k�erki. U predstavi Neboj�e Bradi�a ova tri teksta ne igraju se zasebno, ve� se izvode paralelno i fragmentarno. Re�iju karakteri�e totalni stilski sinkretizam, koji je u osnovi problemati�an jer formira utisak da reditelj nije imao �vst koncept. �ur�ija Cveti� igra Glumicu (Vilinsku kraljicu) kao samoljubivu �enu, zavisnu od svoje slike u javnosti, od slave i mo�i; Dragan Petrovi� oblikuje lik Lovca hladno i distancirano, �ime se posti�e uverljiv ose�aj egzistencijalne jeze pred idejom okon�anja telesnog �ivota; Neboj�a Dugali� igra Putnika, �iji se lik ozbiljno izdvaja iz totala predstave, jer on je veoma opipljiv i sa publikom prevashodno komunicira putem emocija. Ljubinka Klari�, Milica Zari� i Sonja �ivanovi� oblikuju likove tri glumi�ine k�erke, kao i Sne�anu �ija je scenska predstava razbijena dakle na tri akterke, koje nastupaju zajedno ili pojedina�no (broj tri u ovom kontekstu mo�e se �itati simboli�no i arhetipski, jer on �esto ozna�ava tri generacije, odnosno pro�lost, sada�njost i budu�nost); njihova igra je ekstremno stilizovana, �ime se valjda oblikuje kriti�ka slika dru�tvene opsednutosti fizi�kim izgledom. Deveto�lani hor u predstavi preglasno, prebu�no i prenagla�eno ponavlja pojedine misli iz teksta, �to skoro sasvim dezintegri�e suptilnost problematike kojom se Jelinekova bavi; kako je ovaj hor uklju�en u tok cele predstave, nekako se �ini da je njegovo prisustvo glavni uzro�nik bazi�no neuspele inscenacije tekstova Elfride Jelinek. S druge strane, predstavu Mala trilogija smrti nesporno defini�e i prisustvo niza veoma re�itih i ubedljivih scenskih slika kojima polazi za rukom da scenski o�ive dubinu i simboli�ki zna�aj spisatelji�inih misli (godoovska simbolika Putnikovih cipela, odnosno njegova bosa stopala koja negde govore o nemogu�nosti odlaska, promene, ve�itoj zakopanosti u mulju egzistencije; kartonska kutija koja prekriva Putnikovo telo mo�e se shvatiti kao metafora za esencijalno odsustvo doma i stabilnosti, poroznost �vrstog tla; upotreba maski kao vi�ezna�nih lajtmotiva itd).

SPLETKA I LJUBAV
Spletka i ljubav Fridriha �ilera je izrazito kriti�ka drama romanti�arske epohe koja se bavi politi�kim pitanjima, �injenicama surove i beskompromisne borbe za vlast, sukobom ljubavi i mo�i, du�nosti i ose�anja, �to se sve predstavlja putem pri�e o te�ko ostvarivoj ljubavi Ferdinanda i Lujze Miler, koji pripadaju sasvim razli�itim dru�tvenim pozicijama. U predstavi Ivane Vuji� (koprodukcija Beton hale teatra, Pozori�ta Pinokio i Belefa) �ilerov inicijalni tekst je adaptiran i dosta skra�en, idejni nivo je koncentrisaniji (oko teme odnosa ljubavi i mo�i, odnosno politi�kih zlo�ina), dok su oblici scenskog predstavljanja prili�no razli�iti. Stilovi glume �esto se menjaju: od uslovnosti prikaza i odsustva emotivne identifikacije kojima Lujzina majka (Nade�da Damjanovi�) i otac (Dragi�a Kosara) po�inju pri�u, do �istog realizma, baziranog na emotivnom pro�ivljavanju, koji ponekad vodi i do histeri�nog, prenagla�enog ispoljavanja ose�anja (kada lejdi Milford shvati da je Ferdinand odbija zbog ljubavi prema mla�oj devojci); izgled scene je stilizovan, odre�en belom bojom; brojni slajdovi poznatih maniristi�kih i baroknih slika neprestano se emituju u pozadini igre glumaca, i oni na neki na�in formiraju postmodernisti�ku osnovu predstave, jer daju slo�en, drugostepeni komentar doga�aja koji se igraju. Muzika se u predstavi �ivo izvodi (�iler-Betovenova "Oda radosti" koju svi akteri izvode u finalu sugeri�e kona�nu pobedu Boga, dobra, vrline, uprkos ishodu doga�aja), a karakteristi�no je i uklju�ivanje marioneta, koje ima simboli�ku funkciju, jer negde govori da su ovi likovi u svojoj su�tini bespomo�ni pajaci koje u svakom slu�aju vode drugi, nevidljivi i mnogo mo�niji od njih (princ se npr. uop�te ne pojavljuje ni u tekstu ni u predstavi).

KISEONIK
Tekst Kiseonik Ivana Viripajeva u specifi�noj formi (deset pesama od kojih svaka daje repliku na jednu od bo�jih zapovesti) analizira pitanja ljubavi, dobrote, mr�nje, vere, nasilja, seksualnosti, opsednutosti novcem, politike i demokratije, terorizma u postmodernim multinacionalnim dru�tvima. Komad je odre�en prisustvom poetskih elemenata, kao i nizom grotesknih tonova i apsurdnih sklopova re�i koji ga dovode u vezu sa nadrealisti�kom umetni�kom praksom. Predstava Kiseonik u re�iji Tanje Mandi�-Rigonat, u osnovi vrlo stilizovana i ritualna, postavljena je u ambijentalnom prostoru platoa ispred Barutane, koji joj pru�a posebnu, snovi�ensku i nekakvu sakralnu atmosferu. Scenu �ine dva niza klupa, koje upu�uju na to da se radnja de�ava u nekoj u�ionici ili auditorijumu, zatim nepregledne gomile konzervi po podu, kao i vi�e krpenih lutaka (izgled scene asocira na Kantorovu predstavu Mrtvi razred). Njegov (Goran Jevti�) imid� je goti�ki (provokativna i prete�a crna ode�a, pankerska frizura, crna �minka), dok je Njen (Radmila Tomovi�) sasvim suprotan (obu�ena je u roze, sa krilima na le�ima), �to se mo�e shvatiti kao da su oni simboli�ni delovi jedne (arhetipske) celine. Oblikuju�i likove, oboje glumaca prolaze kroz razli�ite transformacije i neprestano menjaju na�ine igre: od pseudopateti�nog deklamovanja op�tih istina (ironi�no konotiranih), preko izrazito emotivih li�nih ispovesti, do ekstremne stilizacije (kada plasti�no izigravaju vojnike bez savesti, ili se predstavljaju kao bezli�ni manekeni modnih revija). Uklju�ivanjem brojnih lutaka u predstavu, sa kojima likovi ple�u, urlaju na njih, tuku ih i komadaju, Tanja Mandi�-Rigonat nagla�ava ritualni aspekt predstave (on se ispoljava i u stalnom ponavljanju klju�nih ideja i misli). Teme o kojima likovi razgovaraju �esto inspiri�u i posebna rediteljska re�enja njihovih telesnih izraza: kada npr. govore o ljubavi kao smislu �ivota, koriste�i prili�no psihodeli�ni, skoro nonsensni jezik, i njihova fizi�ka igra postaje nekontrolisana, sumanuta, luda�ka; ona (fiktivno) igra �kolice, dok se on nebulozno vrti u krug, �ime autori podse�aju na to da se odgovori na egzistencijalna pitanja tra�e izvan sfere logike, razuma, opipljive, vidljive i svakodnevne pojavnosti. Predstava Kiseonik koja traga za esencijom ljudskog postojanja u ljubavi, veri, samilosti, dobroti, po�tovanju apsolutnih na�ela (deset zapovesti koje Ivan Viripajev u svom tekstu koristi kao okvir i polazi�te), izvesno se izdvaja kao najinteresantnije ostvarenje doma�ih (dramsko) pozori�nih koprodukcija realizovanih u okviru Belefa.